""Nhớ mẹ" và vai trò của người phụ nữ

NHỚ MẸ

Tác giả Phương Uyên

 

Hôm nay cầm chỉ trên tay

Làm con nhớ quá tháng ngày mẹ yêu

Nhớ về cảm xúc thật nhiều

Nhớ sao cơn gió buổi chiều đồng quê

 

Một nơi góc nhỏ thôn quê

Có người mẹ ấy tràn trề lao công

Sớm ngày mẹ tới cánh đồng

Tối về mệt đó vẫn lồng chỉ khâu

 

Chỉ kia mẹ đã xuyên lâu

Trong đêm ánh đèn của dầu mờ thôi

Nhưng mà vẫn gắng mẹ tôi

Khâu trên vạt áo chỗ lồi rách kia

 

Để con sớm dậy lấy ra

Không hề thấy rách mặc la tới trường

Không hề biết mẹ đêm thương

Vì yêu con lắm mẹ mường cả đêm.

Phương Uyên

Nhớ Mẹ" của Phương Uyên là một bài thơ mang đậm màu sắc hoài niệm và cảm xúc tri ân đối với người mẹ - biểu tượng của tình yêu thương và sự hy sinh vô điều kiện. Từ góc nhìn nữ quyền luận, bài thơ không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn là lời phản ánh những giá trị và vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội, đặc biệt là trong bối cảnh nông thôn truyền thống.

Trong bài thơ, hình ảnh người mẹ được khắc họa qua những công việc hàng ngày:

"Sớm ngày mẹ tới cánh đồng

Tối về mệt đó vẫn lồng chỉ khâu"

Đây là những công việc tưởng như rất nhỏ nhặt, nhưng chúng biểu trưng cho sự hy sinh và gánh nặng vô hình mà người phụ nữ gánh vác trong gia đình. Từ sáng đến tối, mẹ không ngừng lao động, không chỉ ngoài đồng mà còn trong những công việc nội trợ, chăm sóc con cái. Đặc biệt, hành động "khâu trên vạt áo chỗ lồi rách kia" không chỉ là một việc làm vật chất, mà còn mang ý nghĩa tinh thần: tình yêu thương và mong muốn bảo vệ con trước những khó khăn.

Hình ảnh này làm ta liên tưởng đến vai trò kép của phụ nữ trong xã hội, như nhà nữ quyền Virginia Woolf từng nhận định: phụ nữ không chỉ là người chăm lo gia đình mà còn đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển của xã hội. Tuy nhiên, công sức của họ thường bị coi nhẹ hoặc không được công nhận đúng mức.

Một khía cạnh nổi bật trong bài thơ là sự vô hình của những đóng góp của người mẹ. Câu: "Không hề biết mẹ đêm thương/Vì yêu con lắm mẹ mường cả đêm" cho thấy sự hy sinh của mẹ diễn ra trong im lặng, không đòi hỏi sự công nhận. Đây là hiện thân của một vấn đề mà các nhà nữ quyền luôn đặt ra: công việc gia đình và nuôi dạy con cái không được xem trọng như các công việc ngoài xã hội. Nhà xã hội học Arlie Hochschild gọi đây là "công việc cảm xúc" – loại công việc mà phụ nữ thường đảm nhận nhưng ít khi được nhìn nhận hoặc bù đắp xứng đáng.

Bài thơ cũng đặt người mẹ trong bối cảnh của một làng quê với nhịp sống lao động nặng nhọc và thiếu thốn:

"Trong đêm ánh đèn của dầu mờ thôi

Nhưng mà vẫn gắng mẹ tôi"

Điều này nhấn mạnh sự bền bỉ và sức mạnh của người phụ nữ, ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn nhất. Hình ảnh "ánh đèn dầu" gợi lên sự thiếu thốn, nhưng đồng thời cũng là biểu tượng cho ánh sáng hy vọng mà người mẹ luôn giữ cho gia đình mình.

Từ góc nhìn nữ quyền, đây là lời nhắc nhở về sự bất công mà phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ nông thôn, phải đối mặt. Trong khi họ gánh vác hầu hết công việc trong gia đình và đóng góp lớn lao cho kinh tế, họ lại không có nhiều cơ hội phát triển cá nhân hoặc được tham gia vào các quyết định quan trọng.

Hình ảnh người mẹ trong bài thơ làm ta liên tưởng đến nhân vật bà Tú trong bài thơ "Thương vợ" của Trần Tế Xương. Cả hai đều là biểu tượng cho sự hy sinh và đảm đang, nhưng trong khi bà Tú hiện lên qua cái nhìn phê phán chế độ phong kiến của Trần Tế Xương, thì mẹ trong bài thơ của Phương Uyên là biểu tượng của tình yêu thương vô điều kiện, không đòi hỏi sự công nhận.

Một ví dụ khác là nhân vật Dậu trong tác phẩm "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố. Dậu không chỉ là người mẹ chăm lo gia đình mà còn là người phụ nữ đấu tranh vì con cái, dẫu bị áp bức bởi bối cảnh xã hội bất công.

"Nhớ Mẹ" là một bài thơ đầy cảm xúc, vừa tôn vinh tình mẹ, vừa gợi lên những suy nghĩ sâu sắc về vai trò và vị thế của phụ nữ trong xã hội. Từ góc nhìn nữ quyền, bài thơ không chỉ là lời tri ân dành cho người mẹ, mà còn là lời kêu gọi sự thấu hiểu, công nhận và trân trọng hơn nữa những đóng góp của phụ nữ. Người mẹ trong bài thơ, cũng như hàng triệu người phụ nữ khác, xứng đáng được coi là trụ cột không thể thiếu, không chỉ của gia đình mà của toàn xã hội.